Η ζωή και η δράσις του Μ.Αθανασίου παράδειγμα προς μίμηση

Κυρ. Αγίου Aθανασίου 2004

Σήμερα η Εκκλησίας μας αδελφοί μου τιμά, δύο μεγάλους αγίους,
τον Άγιο και Μέγα Αθανάσιο και τον Άγιο Κύριλλο που υπήρξαν Πατριάρχες Αλεξανδρείας.
Εμείς θα ασχοληθούμε για λίγο με τον Μέγα Αθανάσιο, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως αγιότερος των ηρώων της πίστεώς μας και ηρωικότερος όλων των Αγίων. Και «μέγας στύλος της Ορθοδοξίας».
«Στύλος γέγονας Ορθοδοξίας», ψάλαμε άλλωστε προηγουμένως, με το απολυτίκιό του. Ο Μέγας Αθανάσιος γεννήθηκε το διακόσια ενενήντα πέντε, (295), - μετά Χριστόν βέβαια,- από γονείς μεν πτωχούς αλλά πλούσιους σε αρετές και πίστη ζωντανή και δυνατή.
Έτσι δεν είχε τα μέσα για ανώτερες σπουδές, και τελείωσε την στοιχειώδη εκπαίδευση εκείνης της εποχής. Είχε όμως μεγάλη όρεξη για πολλή μελέτη και έτσι από νωρίς έτρεχε στις διάφορες βιβλιοθήκες εκείνης της εποχής, και ζήτησε βέβαια και τη συνδρομή της βιβλιοθήκης του Πατριαρχείου. Έτσι τον πρόσεξε ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Αλέξανδρος, και τον παρέτρεψε και τον βοήθησε σ’ αυτήν του την εργασία την πνευματική. Έτσι αυτοκαλλιεργήθηκε και έφτασε σε μεγάλα ύψη ουράνιας σοφίας.
Ο Μέγας Αθανάσιος από μικρό παιδί μελετούσε και προσηύχετο. Μελετούσε δεκαπέντε με είκοσι ώρες την ημέρα, με δυνατή πίστη, επιμονή και υπομονή. Μελετούσε και συμμετείχε συγχρόνως στα σωστικά μυστήρια της Εκκλησίας μας, Ιεράς Εξομολογήσεως και Θείας Κοινωνίας, τακτικά κατά εβδομάδα, και δύο και τρεις και πέντε φορές. Μελετούσε και έκανε απόλυτη υπακοή στον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας. Μελετούσε και νήστευε και αγρυπνούσε και φύλαγε και τις αισθήσεις του, και καθάριζε κάθε μέρα νουν και καρδίαν. Μελετούσε και ταυτόχρονα έκανε και τους πνευματικούς του αγώνες. Η σοφία και ο φωτισμός χριστιανοί μου δεν έρχονται χωρίς αγώνες, δεν έρχονται χωρίς πάλη κατά των παθών, της αμαρτίας και του διαβόλου.
Τον Μέγα Αθανάσιο τον βρίσκουμε διάκονο το τριακόσια δέκα οκτώ (318), όταν άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα κύματα της κακοδοξίας του Αρείου. Έγινε δηλαδή διάκονος σε ηλικία εικοστριών ετών, και πρώτος βοηθός στον γηραιό Πατριάρχη Αλεξανδρείας Αλέξανδρο.
Για τρία τέσσερα χρόνια πριν χειροτονηθεί, είχε μαθητεύσει και ασκηθεί σκληρά – σκληρότατα – δίπλα στον Μέγα Αντώνιο. Γι’ αυτό και αργότερα συνέγραψε τον βίο του και μέρος από την διδασκαλία του.
Στην πρώτη Οικουμενική Σύνοδο, που έγινε στην Νίκαια το τριακόσια είκοσι πέντε (325), απέβη το κυριότερο πρόσωπο της συνόδου, ο κατεξοχήν σημαιοφόρος της Ορθοδοξίας, σύμφωνα με τα κατά λέξιν εκείνης της εποχής γραμμένα. Αυτός ήταν ο ακλόνητος βράχος της Ορθοδόξου πίστεως που διέλυσε και κατετρόπωσε την αίρεση του Αρείου. Απέδειξε με Αγιογραφικά επιχειρήματα και μέσα από την Ιερά Παράδοση ότι ο Ιησούς Χριστός ήτο και τέλειος Θεός, ο Υιός και Λόγος του Θεού, το Δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ομοούσιος με τον Πατέρα και όχι ομοιούσιος. Όχι κτίσμα ο Χριστός, αλλά Θεός αληθινός, εκ Θεού αληθινού, «ομοούσιος τω Πατρί δι’ ου τα πάντα εγένετο». Τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός, ο Θεάνθρωπος Κύριος, ο Σωτήρας του κόσμου.
Τρία χρόνια μετά την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο, δηλαδή το τριακόσια είκοσι οκτώ (328), πέθανε ο Πατριάρχης Αλέξανδρος Αλεξανδρείας, και τότε σύσσωμος ο κλήρος και ο λαός, εξέλεξαν για Πατριάρχη τον Αθανάσιο. Η εκλογή ήτο πανηγυρική και ο Αθανάσιος ήτο μόλις τριαντατριών (33) ετών.
Από δω και πέρα όμως αρχίζει για το Μέγα Αθανάσιο, στα σαράντα έξι (46) έτη της αρχιεριετίας του, και θα αντιμετωπίζει έναν φοβερό και ανελέητο πόλεμο όλων των αιρετικών του Αρείου. Πέντε εξορίες περιλαμβάνει η πολυτάραχη και κατατρεγμένη ζωή του, πέντε εξορίες που διέρκεσαν είκοσί έξι (26) χρόνια. Όμως με ακλόνητη την πίστη του, με υπομονή και θάρρος και αγωνιστικότητα, με προσευχή και νηστεία, κατορθώνει στο τέλος να συντρίψει τους λύκους της Ορθοδοξίας.
Ο Μέγας Αθανάσιος δεσπόζει αδελφοί μου, ως ηγετική εκκλησιαστική μορφή όλων των εποχών, όχι μόνον ως ακαταμάχητος μαχητής της Ορθοδοξίας, όχι μόνο ως συγγραφεύς, με αρτιότατες θεολογικές αρχές και απόψεις, αλλά και ως άριστος αναδιοργανωτής όλων των επαρχιών, του Πατριαρχείου της Αλεξανδρείας, και με διάδοση της χριστιανικής πίστεως στην Αβυσινία.
Ο Μέγας Αθανάσιος είναι ο κατεξοχήν διδάσκαλος της Ορθοδοξίας. Πηγές της διδασκαλίας του είχε την Αγία Γραφή και την Ιερά Παράδοση, την οποίαν αποκαλεί διδασκαλίαν της Καθολικής Εκκλησίας με ό,τι γραπτό και προφορικό υπήρχε από της εποχής των Αποστόλων των πρώτων αποστολικών Πατέρων μέχρι και των ημερών του.
Είναι η διδασκαλία που ο Κύριος παρέδωσε. Είναι η διδασκαλία που οι Απόστολοι εκήρυξαν, είναι η διδασκαλία που εφύλαξαν οι Πατέρες μαζί με τον πιστόν λαό. Το επαναλαμβάνω αυτό. Είναι η διδασκαλία του Κυρίου που φύλαξαν οι Πατέρες μαζί με τον πιστό λαό.

Θεματοφύλακας της ορθής πίστεως, της Ορθοδόξου πίστεως, της αληθινής πίστεως, είναι η Εκκλησία. Και η Εκκλησία είναι κλήρος και λαός μαζί. Εκκλησία είστε σεις όλοι, και μείς οι κληρικοί μαζί σας. Ούτε μόνον εσείς μόνοι σας είστε Εκκλησία, ούτε μόνον εμείς μόνοι μας είμαστε Εκκλησία. Μαζί ενωμένοι, κλήρος και λαός, είναι Εκκλησία. Και ο λαός τότε συμμερίζονταν όλα τα προβλήματα της Εκκλησίας, και έπαιρνε μέρος σ’ αυτά με όποιον τρόπον μπορούσε. Έτσι οι τότε χριστιανοί, γνώριζαν τα θέματα της πίστεως, τα γνώριζαν, διότι μελετούσαν τας Αγίας Γραφάς, μελετούσαν τους τότε παπύρους και μεμβράνες, κάθε μέρα, η ασχολία τους ήταν η μελέτη της Αγίας Γραφής, και μέχρι τότε όσα είχαν πει οι Πατέρες της Εκκλησίας. Ενώ εμείς οι σημερινοί Νεοέλληνες νερόβραστοι χριστιανοί, δεν γνωρίζουμε ούτε καν το σημείον του Σταυρού να κάνουμε, και δεν ξέρουμε ακόμα ούτε και την σημασία του. Εκείνοι γνώριζαν τις διαφορές που υπήρχαν στις δύο λέξεις, ομοούσιος και ομοιούσιος, και υποστήριζαν και μαρτυρούσαν γι’ αυτό, και έχυναν το αίμα τους, ότι ο Ιησούς Χριστός έχει την ίδια την αυτήν ουσία με τον Θεόν Πατέρα, και όχι όμοια, - αυτό είναι το γιώτα που μπήκε ανάμεσα στην λέξη ομοούσιος – διότι αυτό υποστήριζε, υποστηρίζοντας αυτό όμως είπε ότι ο Χριστός είναι κτίσμα. Αλλά ο Χριστός δεν είναι κτίσμα αλλά είναι Θεός αληθινός.
Εμείς τι μαθαίνομε σήμερα αντί γι’ αυτά; Μαθαίνομε τα ονόματα των ηθοποιών, των πολιτικών, των τραγουδιστών, και άλλων πολλών κατηγοριών ανθρώπων.
Οι πρώτοι χριστιανοί πολεμούσαν τα πάθη τους. Και μείς οι σημερινοί τα τρέφουμε με όποιον τρόπο μπορούμε καλύτερα. Εκείνοι καλλιεργούσαν τις αρετές του Ευαγγελίου, ενώ εμείς καλλιεργούμε πονηριές και κακίες, μαλθακότητα και ανάπαυση. Εκείνοι έχυναν και το αίμα τους για την αγάπη του Χριστού, και μείς μέρα και νύχτα, άνδρες και γυναίκες, νέοι γέροι και παιδιά, μορφωμένοι και αμόρφωτοι, ακόμα δε και βουλευτές και υπουργοί, βρίζουν δημόσια το όνομα του Ιησού Χριστού και της Παναγίας. Αυτά είναι τα χάλια μας και αυτό είναι το κατάντημά μας, και είναι η μεγάλη μας διαφορά από τους πρώτους χριστιανούς. Εκείνοι στο φως και μείς στο σκοτάδι. Εκείνοι στολισμένοι με αρετές και μείς καταξεσκισμένοι από τα κουρέλια των διαφόρων παθών και αδυναμιών μας.

Αλλά, υπάρχει ένα «αλλά», ο Χριστός ήλθε να σώσει αμαρτωλούς και όχι δικαίους. Έτσι λοιπόν και για μας υπάρχει σωτηρία διότι μπορούμε να σωθούμε με την Χάρη του Χριστού και τα μυστήρια της Εκκλησίας, αρκεί να το θελήσουμε. Και πιστεύω ότι το θέλουμε. Η παρουσία σας όλων εδώ σημαίνει ότι θέλουμε να σωθούμε.
Και από σήμερα λοιπόν βάζουμε καινούργια αρχή. Αρχή για αληθινή μετάνοια, αρχή για πίστη ζωντανή και ολόθερμη, αρχή για αγάπη ενεργουμένη, και προς τον Θεόν, - εξ όλης ψυχής, καρδίας, ισχύος και διανοίας, - και προς τον πλησίον ως εαυτόν, ακόμα δε και προς τους εχθρούς, διότι «αγαπάτε τους εχθρούς ημών», «καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς», «προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζομένων υμίν», «ευλογείτε και μη καταράσθε». Και «αν ο εχθρός σου πεινά ψώμιζε αυτόν, και διψά πότιζε αυτόν».
Αρχή λοιπόν για συντριβή και ταπείνωση. Αρχή για το καλό μας παράδειγμα, παράδειγμα προσευχής και μελέτης της Αγίας Γραφής προς τα παιδιά μας. Καλή αρχή και προσοχή στη γλώσσα μας, για να μη κατακρίνει ποτέ και κανέναν και για τίποτα. Καλή αρχή για το καλό μας, για το καλό του σπιτιού μας, για το καλό της οικογένειάς μας, για το καλό των παιδιών μας. Καλή αρχή για μετάνοια και πνευματικό αγώνα, που η καλή αυτή αρχή θα αυξήσει τις πρεσβείες των αγγέλων, και των αρχαγγέλων, θα αυξήσει τις πρεσβείες των Αγίων, θα αυξήσει τις πρεσβείες του Αγίου και Μεγάλου Αθανασίου, και προπαντός και ιδιαιτέρως θα αυξήσει και θα πολλαπλασιάσει τις πρεσβείες της Υπεραγίας Θεοτόκου, της Πανάγνου Μητρός του Κυρίου μας.

Καλή αρχή λοιπόν, από σήμερα,
Αμήν.