Η προσευχή στην ορθόδοξη πίστη μας και η διαφορά της από τα άλλα θρησκεύματα

225 α
Κυριακή Ε’ Νηστειών

Πρότυπον μετανοίας σε όλους τους αιώνες υπήρξεν χριστιανοί μου, η Οσία Μαρία η Αιγυπτία. Ήταν ένα φοβερό κάρβουνο ανηθικότητος κι όμως έγινε Αγία. Υπήρξε για πολλά χρόνια πόρνη κι όμως κατέστη πρότυπον οσιότητος. Ήταν άσωτη, κι έγινε σώφρων. Είναι αυτή που τιμά σήμερα η Εκκλησία μας και την τιμά με ύμνους και ωδές πνευματικές για να μας αποκαλύψει το πώς μπορεί η αληθινή μετάνοια να μεταμορφώσει έναν μεγάλο αμαρτωλό, κακούργο και φονιά, διεστραμμένο και πόρνο, σε Άγιο. Αλήθεια όμως, πώς περνούσε τις ατέλειωτες νύχτες και ημέρες για 49 ολόκληρα χρόνια; Ασφαλώς με μετάνοια αλλά και με προσευχή! Προσευχή αληθινή, προσευχή συνεχής και αδιάκοπη. Με ποια δύναμη άραγε έκανε τους σκληρούς ασκητικούς αγώνες της, που μόνον σε άντρες ταιριάζουν; Με τη βοήθεια ασφαλώς και την χάρη του Αγίου Θεού που την ενίσχυαν από τις αδιάλειπτες προσευχές της και τη ζωντανή της πίστη. Και πώς άντεξε για 5 δεκαετίες να ζει μέσα στην έρημο, τελείως μόνη και χωρίς καμιά ανθρώπινη παρηγοριά και παρουσία; Την αντοχή της την πήρε, όπως και την έπαιρνε και κάθε μέρα απ’ την χάρην του Αγίου Θεού δια μέσου όμως των αδιαλείπτων προσευχών της και την ολόθερμη αγάπη της προς Αυτόν.

Ολόκληρη η πενηντάχρονη ασκητική της ζωή υπήρξε ζωή προσευχής και μετανοίας. Η προσευχή της ήτο το μάννα του ουρανού, η πνευματική της τροφή και το ύδωρ το ζων. Η προσευχή τής έδωσε την μακροχρόνια ευδόκιμη υπομονή, την αντοχή και τη θεϊκή παρηγοριά. Η πρώτη πρώτη μετάνοιά της στο Ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα γέννησε την ολοκάρδια προσευχή της προς τον Ιησούν Χριστόν, οπότε και η θερμή δυνατή προσευχή της κατέστη με τη σειρά της μητέρα, μητέρα όχι μόνον της συνεχούς μετανοίας της αλλά και όλων των άλλων αρετών, που καλλιεργήθηκαν εν Πνεύματι Αγίω μέσω της προαιρέσεως και των πολλών της ασκητικών παλαισμάτων.

Στη γενική αναφορά στη ζωή των Οσίων ασκητών της ερήμου, των ορέων και των σπηλαίων της γης, η προσευχή είναι όχι το μάννα που τρέφει την ψυχή αλλά και το οξυγόνο της. Αυτό σημαίνει ότι χωρίς προσευχή δεν υπάρχει πνευματική ζωή. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος μας λέγει ότι η προσευχή είναι αναγκαιοτέρα και απ’ αυτόν τον αέρα που αναπνέουμε. «Μνημονευτέον Θεού μάλλον ή αναπνευστέον» τόνισε βεβαιωτικά. Κι αφού η καταγωγή μας και η πλάσις μας είναι από τον Θεόν άρα και η αναφορά μας προς Αυτόν γίνεται αυθόρμητα. Ο καταγόμενος από την Φρυγία φιλόσοφος του πρώτου μετά Χριστού αιώνος και όχι χριστιανός, ο Επίκτητος, έλεγε τα εξής χαρακτηριστικά: «Αν ήμουν αηδόνι, θα φερόμουν όπως το αηδόνι. Αν ήμουν βάτραχος, θα έκανα ό,τι κάνουν τα βατράχια. Αν ήμουν τίγρης θα φερόμουν σαν άγριο θηρίο. Τώρα όμως είμαι άνθρωπος λογικός, γι’ αυτό και πρέπει να υμνώ τον Θεόν. Αυτό είναι το έργο μου και το πραγματοποιώ κάθε μέρα». Κι αυτά μας τα είπε κάποιος σοφός που δεν ήταν χριστιανός. Τι μας είπε; Ότι το έργον κάθε ανθρώπου ως λογικού όντος είναι να υμνεί τον Θεόν.

Και πώς θα τον υμνεί; Προσευχόμενος! Πώς αλλιώς! Μόνο με προσευχή.

Η προσευχή ίσως θα μου πείτε πως παρατηρείται σε όλες τις θρησκείες ακόμα και στις ειδωλολατρικές. Σωστό είναι αυτό. Στην ορθόδοξη όμως χριστιανική μας πίστη, η προσευχή διαφέρει και ξεχωρίζει διότι γίνεται εν Πνεύματι και αληθεία. «Πνεύμα ο Θεός και τους προσκυνούντας Αυτόν εν Πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν». Και εδώ βρίσκεται το απροσπέλαστο μεγαλείον της προσευχής που διαφέρει από τις ικεσίες και προσφορές όλων των άλλων θρησκειών. Εμείς έχουμε συνειδητή συμμετοχή στην άμεση προσωπική επικοινωνία με τον Θεόν. Ομιλούμε με Αυτόν πρόσωπο με πρόσωπο. Πρόσωπον ο Θεός; Πρόσωπο και ημείς, προσωπική και η επικοινωνία μας με τον Άγιο Τριαδικό Θεό.

Άλλο πράγμα η επικοινωνία μας με τον Θεόν πρόσωπο με πρόσωπο, και άλλο πράγμα η επικοινωνία που είναι με κάτι αφηρημένο ή και ανύπαρκτο. Η δική μας ορθόδοξη χριστιανική προσευχή είναι πραγματική και οντολογική και αυτό το απέδειξε η ιστορική εμπειρία χιλιάδων ετών μέσα από την ζωή εκατομμυρίων Αγίων και στηρίζεται στη ζώσα, ζωντανή παρουσία του Αγίου Θεού. Γιατί αν ο Θεός δεν ήταν παρών και μάλιστα πανταχού παρών, δεν θα ήταν και Θεός. Ως παρών ο Θεός είναι ζωντανός, ολόκληρος, Κύριος και Θεός που μας βλέπει, που μας ακούει, που απαντάει με το δικό Του τρόπο, ακατάληπτο τρόπο και θεϊκό στα αιτήματά μας, που συμπάσχει μαζί μας και που έχει μυριάδες τρόπους για να αποδείξει τη θεϊκή του ζώσα παρουσία μέσα μας.
Να πώς μας το βεβαιώνει και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος «Θεός αληθώς λαλούμε το Θεό της προσευχής δι ης και τοις αγγέλοις συναπτώμεθα». Στον καιρό της προσευχής ομιλούμε πραγματικά με το Θεό, γι’ αυτό και μοιάζουμε και συνυπάρχουμε με τους αγγέλους. Αυτή είναι η ερμηνεία του Χρυσοστόμου. Όπως οι άγγελοι έχουν άμεση επικοινωνία με τον Πανάγιο Τριαδικό Θεό υμνούντες και δοξάζοντες Αυτόν, έτσι και η δική μας επικοινωνία δια μέσου της προσευχής είναι άμεση, ζωντανή, προσωπική.

Σε όλες τις άλλες θρησκείες βασιλεύει το μαγικό στοιχείο. Ή και το τυπολατρικό. Ή ακόμα και θα δούμε μηχανοποιημένες κινήσεις και ασκήσεις, όπως είναι η γιόγκα. Ή με άναρθρες κραυγές ή και με τυποποιημένες λέξεις για να συγκεντρωθεί δήθεν η παγκόσμια ενέργεια του σύμπαντος μέσα τους.

Και ποια λοιπόν είναι η βασική διαφορά της ορθοδόξου ημών Εκκλησίας με τις άλλες θρησκείες; Μία. Η αποκάλυψη. Το επαναλαμβάνω. Η αποκάλυψη. Αυτό σημαίνει ότι το διακριτικό γνώρισμα της πίστεώς μας και της αποκαλύψεως είναι ο υπερφυσικός χαρακτήρας της. Εδώ δε γίνεται λόγος για κάποιες διαφορές μικρές ή μεγάλες, πολλές ή λίγες, αλλά για αποκάλυψη. Γιατί η ορθόδοξος πίστις, η Εκκλησία της, τα μυστήριά της, η λατρεία της, η προσευχή της, δεν είναι ανθρώπινα κατασκευάσματα αλλά υπερφυσική αποκάλυψη. Αυτό σημαίνει ότι ξεπερνάει τις δυνατότητες του ανθρωπίνου μυαλού κι όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις και εισέρχεται ολόκληρο το κοσμοσωτήριο έργον του Τριαδικού Θεού στο χώρο της Θείας Χάριτος. Κι αυτό είναι δώρο Θεού. Είναι χάρη Θεού. Και πιο απλά. Δεν ανακαλύπτει ο άνθρωπος τον Θεόν, αλλά ο Θεός αποκαλύπτεται στον άνθρωπον. Την πρωτοβουλία και την αγωνία δεν την έχει ο άνθρωπος, αλλά ο Θεός που αποκαλύπτεται μπροστά του από αγάπη. Και τότε ο άνθρωπος και ειδικά ο κάθε χριστιανός αποδέχεται ελεύθερα, με ταπείνωση και με πολλή ευγνωμοσύνη την Χάρην του Θεού. Δεν ενεργεί ο κάθε χριστιανός όταν προσεύχεται ως άβουλο όργανο χωρίς θέληση και σκέψη, αλλά ενεργεί και εργάζεται ως ελεύθερη προσωπικότητα, ως ελεύθερο πρόσωπο που μπορεί να δεχθεί ή και να απορρίψει και την Θεία Χάρη και το Θείο φωτισμό και τη σωτηρία Του. Αν θέλεις δέχεσαι τη σωτηρία σου. Κι εσύ αν θέλεις τη δέχεσαι. Αν δεν θέλεις δεν την δέχεσαι! Δεν σε αναγκάζει κανένας. Ελεύθερος θα την αποδεχτείς, ελεύθερος θα μελετήσεις τη Γραφή, ελεύθερος θα προσευχηθείς, ελεύθερος θα πας στην εξομολόγηση, ελεύθερος θα προσέλθεις στο Ποτήριον της ζωής.

Στις άλλες θρησκείες έχουμε μια αγωνιώδη προσπάθεια να φτάσουν και να κατευνάσουν με ικεσίες το θείον, που το περιβάλλει αοριστία, πέπλος μυστηρίου και φόβος. Ενώ στη δική μας πίστη, ο Θεός ο αληθινός έρχεται στον άνθρωπο όλος ταπείνωση, πραότητα και αγάπη αφού έγινε άνθρωπος – Θεάνθρωπος, στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, κι από τότε αποδεικνύοντας στην πράξη την αγάπη Του μέχρι σήμερα, μας τρέφει με το Σώμα και το Αίμα Του. Μας διδάσκει και μας φωτίζει με το λόγο Του και μας κοινωνεί πνευματικά όποτε εμείς το θέλουμε μέσω της προσευχής.

Στις ιερές αυτές στιγμές της πνευματικής μας επικοινωνίας μέσω της αδιαλείπτου προσευχής, ο άπειρος και απρόσιτος Θεός γίνεται προσιτός και μας αποκαλύπτεται ως στοργικός πατέρας πάντοτε παρών. Είναι ή δεν είναι αυτό μια πραγματική απόδειξις αγάπης, η προσέγγισις και η ένωσίς μας με το Θεόν-Πατέρα όποτε το θελήσουμε! Το πλάσμα Του! Ο άνθρωπος! Συ κι εγώ ο αμαρτωλός άνθρωπος, ο βρωμιάρης, ο αποστάτης, ο ανάξιος. Να επικοινωνεί με τόση οικειότητα με τον Πλάστη του; Δεν είναι αυτό φοβερόν και συγχρόνως γεμάτο από αγάπη; Ο άξιος λοιπόν πάσης καταδίκης και τιμωρίας άνθρωπος έχει όλη την άνεση να επικοινωνεί με τη ζώσα παρουσία του Θεού και να λαμβάνει και να απολαμβάνει άπειρες εύνοιες και δωρεές που ο νους μας δεν μπορεί να χωρέσει. Ποιος θα τολμούσε ένα τέτοιο πλησίασμα αν δεν υπήρχε η αγάπη του Θεού και Πατρός; Κι αυτό, γιατί σε μένα; Γιατί σε σένα; Γιατί και σε σένα; Γιατί και στον άλλον; Γιατί και σε κείνον που είναι απ’ έξω; Αφού όλοι μας ήμεθα αμαρτωλοί; Δεν υπάρχει γιατί. Είναι απλό και απλούστατο. Είμεθα παιδιά Του. Δικά Του παιδιά. Πλασμένα από τα χέρια Του, από τον ίδιον. Κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν δική Του. Κι αυτό τα λέει όλα. «Και ενεφύσησεν ο Θεός και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσα». Έτσι λοιπόν, έρχεται η πνοή του Θεού εξ’ ουρανού στα δύο ωάρια, τα ενώνει και πλάθει τον καινούριο άνθρωπον κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν.
Και αυτή τη στιγμή…τώρα που μιλάμε…τώρα που βρίσκεστε μέσα στην Εκκλησία… ο Θεός είναι μπροστά μας και μέσα μας και θα είναι πάντοτε, στους αιώνας των αιώνων ως πανταχού παρών και τα πάντα πληρών. Και είναι ο Θεός και τώρα παρών. Και τώρα και στο σπίτι και στο δρόμο και στη δουλειά. Παντού και πάντοτε παρών…και μπροστά μας και μέσα μας, αφού ως παντογνώστης ετάζει καρδίες και νεφρούς, γι’ αυτό και μπορούμε να επικοινωνούμε μαζί Του όποτε το θελήσουμε μέσω της προσευχής.

Για προσέξτε όμως…όχι με τυπικές λέξεις που τις λέμε παπαγαλίζοντας, ούτε αφηρημένα, ούτε μηχανικά, ούτε πετώντας ο νους εδώ κι εκεί. Αλλά με λέξεις που να αγγίζουν την ψυχή μας. Που να την συγκλονίζουν, που να της δημιουργούν τον πνευματικό σεισμό της Θείας ανακαινίσεως. Λέξεις που να μας κατανύσσουν και να μεταμορφώνουν όχι μόνο την ψυχή, τον νου και την καρδιά μας αλλά και ολόκληρη τη ζωή μας. Ο Θεός είναι μπροστά μας και μέσα μας. Ολόκληρος ο Θεός, ζωντανός, παντοδύναμος, φιλάνθρωπος, παντελεήμων και γεμάτος από άπειρη αγάπη και ευσπλαχνία. Το αισθάνθηκες ότι είναι μέσα σου και μπροστά σου;

Ο πνευματικότερος τρόπος κοινωνίας μετά του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού και Θεού ημών μέσω της προσευχής είναι η νοερά καρδιακή προσευχή στο όνομα του Ιησού Χριστού. «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με» και μάλιστα όταν ο νους μας αρπάζει την ευχή και με όλη τη δύναμη και την αγάπη του την σπρώχνει στην καρδιά.

Προσευχή λοιπόν, προσευχή. Προσευχή.
Έχεις θλίψεις, στεναχώριες, βάσανα; Προσευχή.
Πονάς; Υποφέρεις; Προσευχή.
Έχεις προβλήματα; Προσευχή.
Είσαι χαρούμενος και ευτυχισμένος; Και πάλι προσευχή και μάλιστα δοξολογίες.
Και μη ξεχνάς αυτή τη βεβαίωση που μας δίδει η Αγία Γραφή. Το ότι «προσευξώμεθα καθ’ ό δει ουκ οίδαμεν, αλλ’ αυτό το Πνεύμα το Άγιον υπερτυχάνει υπερ ημών στεναγμοίς αλαλήτοις».

Αλλά η ώρα πέρασε επομένως θα συνεχίσουμε με την ανάλυση αυτού του στίχου για να δούμε το τι μεγάλα πραγματοποιούνται δια Πνεύματος Αγίου μέσω της προσευχής στην καρδιά μας και στη ζωή μας, θα συνεχίσουμε άλλη φορά.

Χριστιανοί μου, ο Θεός Πατέρας, άμα και Τριαδικός Θεός είναι πάντοτε παρών ολόκληρος μπροστά μας και μέσα μας. Γι’ αυτό…προσευχή, προσευχή…