Συμπληρωματικά περί νηστείας του Ιερού Χρυσοστόμου

Σαρακοστή 2001
167-δ

Συμπληρώνω λίγα πράγματα περί νηστείας, από τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, και λέμε τα εξής σε μετάφραση.
Την αληθινή νηστεία να επιδείξουμε, εννοώ δηλαδή την αποχή από τα κακά, γιατί αυτό είναι νηστεία, επειδή η αποχή από τα φαγητά, γι’ αυτό μας έχει και παραδοθεί, για να χαλιναγωγήσει την δύναμη της σάρκας και να κάνει τον ίππο των επιθυμιών μας πειθαρχικό.
Εκείνος που νηστεύει πρέπει περισσότερο από όλους και από όλα να χαλιναγωγεί το θυμό, να έχει διδαχθεί την πραότητα και την επιείκεια, να έχει συντετριμμένη την καρδιά, να απομακρύνει τις ενθυμήσεις των ατόπων και ανάρμοστων επιθυμιών, να διώχνει δηλαδή και από μέσα του όλους τους αισχρούς και πονηρούς λογισμούς, έχοντας πάντοτε μπροστά του το ακοίμητο εκείνο μάτι του Θεού, και το αδωροδόκητο δικαστήριο.
Επίσης πρέπει να είναι ανώτερος από τα χρήματα, και να δείχνει μεγάλη γενναιοδωρία στην ελεημοσύνη, διότι η πλεονεξία και η φιλαργυρία είναι ειδωλολατρία. Και να διώχνει από την ψυχή του κάθε κακία από τον πλησίον. Αυτή είναι η αληθινή νηστεία, όπως λέγει και ο Ησαΐας. «Ακύρωσε τις διεστραμμένες συμφωνίες που έχεις συνάψει με την βία, κόβε το ψωμί σου στη μέση και μοίρασέ το στους πεινασμένους, βάλε φτωχούς και αστέγους στο σπίτι σου».
Μαζί με την αποχή από τα διάφορα φαγητά, στα οποία θα πρέπει να αρκούμεθα για την αληθινή νηστεία στην ξηροφαγία, μαζί με την προσευχή, την μετάνοια, την εγκράτεια, να δείξουμε και την αποχή από κείνα που μας βλάπτουν, και για την άσκηση και εργασία των πνευματικών, αυτών που αναφέραμε προηγουμένως, πρέπει να δείχνουμε κάθε μέρα, όσο περνάει ο καιρός της νηστείας, τόσο μεγαλύτερη να είναι και η δική μας προθυμία.
Εκείνος που νηστεύει πρέπει να είναι πάντοτε μετριόφρων, ήσυχος, ήμερος, ήρεμος, ταπεινός, πράος, και να περιφρονεί οπωσδήποτε τη δόξα της παρούσης ζωής. Με πολλή ακρίβεια και συνέπεια να προσεύχεται, και να εξομολογείται προς τον Θεόν, ενώπιον του αγίου πνευματικού, ο ίδιος θα διαλέξει, και όσο μπορεί να βοηθάει τον εαυτό του με την ελεημοσύνη. Να μην κάνουμε τίποτα αποβλέποντας στον έπαινο των ανθρώπων, - ακόμα και σ’ αυτήν την νηστεία.
Εκείνος που νηστεύει πρέπει να είναι συνεσταλμένος, συντετριμμένος και τεταπεινομένος, και όχι να κάνει σαν μεθυσμένος από την οργή και από τα διάφορα άλλα τρομακτικά πάθη.
Καλύτερα να κάνουμε νηστεία κακών επιθυμιών, και όχι νηστεία πείνας.
Καλύτερα να κάνουμε νηστεία παρακινούμενοι από αγάπη, από συγχώρηση προς τον αδελφό που μας φταίει, από ανοχή και μακροθυμία προς αυτόν, που αγαπάτε αλλήλους και μακροθυμείτε προς πάντας, και αγαπήσεις Κύριον, και αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν, δεν ελέχθησαν επί ματαίω. Δεν θα μας ωφελήσει τίποτα έστω και αν η νηστεία μας είναι αναγκαστική.
Ο Σωτήρας μας είπε για τους δαίμονες ότι «ουκ εξέρχεται ει μη εν νηστεία και προσευχή». Δεν βγαίνει από τον άνθρωπο παρά μόνο εν προσευχή και νηστεία. Αν λοιπόν η προσευχή και η νηστεία διώχνει δαίμονες, δεν θα απομακρύνει πολύ περισσότερο τις βάρβαρες, τις αισχρές, τις πονηρές, τις κακές και τις βλάσφημες σκέψεις, και κάθε άλλου είδους επιθυμία που έχουμε μέσα μας;

Για δε τον σκοπό της νηστείας, μας λέγει τα εξής ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Η νηστεία ταπεινώνει το σώμα και χαλιναγωγεί τις ορμές, και τα σκιρτήματα της σαρκός. Κάνει την ψυχή μας πιο καθαρή. Της δίνει φτερά, την ανεβάζει ψηλά και την κάνει ανάλαφρη.
Αν ρυθμίζαμε και κυβερνούσαμε τη ζωή μας, μας λέγει σε κάποιο άλλο σημείο, με νηφάλια σκέψη, και δείχναμε όλο μας το ενδιαφέρον για τα πνευματικά, και παίρναμε τόση μόνον τροφή όσο χρειάζεται για τις ανάγκες του οργανισμού μας, και αν δαπανούσαμε ολόκληρη την περιουσία μας στις καλές πράξεις, τότε δεν θα μας χρειαζότανε η βοήθεια από τη νηστεία, αλλά επειδή η ανθρώπινη φύση είναι ράθυμη και παραδίδεται πολύ πολύ εύκολα στις ανέσεις, στις απολαύσεις και στις ηδονές, γι’ αυτό ο φιλάνθρωπος Κύριος, σαν φιλόστοργος Πατέρας, επινόησε για μας την θεραπεία που μπορεί να γίνει με την νηστεία, ώστε και από τις απολαύσεις να μας ξεκόψει, και την φροντίδα που έχουμε για τα βιοτικά και γήινα να την μεταφέρουμε καθαρά και καθημερινά στην εργασία των πνευματικών.
Σκοπός της νηστείας μας είναι και η συμμετοχή μας στη Θεία Κοινωνία, με καθαρή ψυχή. Αυτά ας τα ακούνε εκείνοι που λένε ότι δεν χρειάζεται να προηγείται η νηστεία όταν πρόκειται να κοινωνήσουμε. Γι’ αυτό και οι Πατέρες παρέτειναν το στάδιο της νηστείας …