Η ζωή καί τό έργο τού αγ. Γρηγορίου τού Δεκαπολίτου

219 α
Κυρ. Θ' Λουκά, 2005

Σήμερον δήμος συν ημίν ασκητών και οσίων ευφραίνεται, Πατριαρχών, προφητών και μαρτύρων, επί τη μνήμη Γρηγορίου του Δεκαπολίτου.
Αυτά είναι λόγια από το σημερινό συναξάρι του εορταζομένου Αγίου Γρηγορίου του Δεκαπολίτου. Ο βίος του είναι καταπληκτικός, αν κανείς τον διαβάσει ολόκληρο, όπως είναι γραμμένος. Θα πούμε λίγα πράγματα πολύ περιληπτικά.
Ο Άγιος γεννήθηκε το 837 μ.Χ. στη Δεκάπολη της Ισαυρίας της Μικράς Ασίας, την Ειρηνόπολη, από γονείς εναρέτους και ευσεβείς. Έτσι έλαβε άριστη χριστιανική ανατροφή, και σε ατμόσφαιρα καθαρώς ευαγγελική. Και μάλιστα από τη μητέρα του, τη Μαρία. Η συμμετοχή στα Άχραντα Μυστήρια ήταν πυκνή, και η μελέτη της Αγίας Γραφής και των τότε Πατερικών κειμένων καθημερινή. Έτσι το ήθος της οικογένειας του τότε Γρηγορίου ήταν όχι μόνον καθαρό και ακέραιο αλλά και ανθώδες. Δυστυχώς εκείνη την εποχή τα χρόνια ήσαν πάρα πολύ δύσκολα, εξαιτίας των διωγμών και των σκληρών προπηλακισμών από μέρους των εικονομάχων. Έτσι όταν έγινε έφηβος ο Γρηγόριος, άρχισε περιοδείες σε σκήτες και μοναστήρια, για να δυναμώνει η πίστις του, και να κατατοπίζεται ορθόδοξα στα δόγματα και στους κανόνες της Εκκλησίας.

Πράγμα που εμείς στις ημέρες μας ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί, και μάλιστα Νεοέλληνες δεν το φροντίζουμε. Και παρόλο που το Ευαγγέλιο και η Αγία γραφή είναι στη διάθεσή μας και μάλιστα και σε μετάφραση, εμείς δεν μελετάμε τον λόγο του Θεού, και έτσι δεν γνωρίζουμε και δεν φωτιζόμεθα για το τι ακριβώς πιστεύουμε για τον Θεόν. Αναλύσεις στο Σύμβολο της Πίστεως υπάρχουν αρκετές, αλλά την Ορθοδοξία μας δεν την γνωρίζουμε. Μας διακρίνει μια γενική αδιαφορία και αμέλεια. Και το πλέον οδυνηρό είναι ότι δεν κάνουμε συχνές πνευματικές συζητήσεις για να οικοδομήσουμε ιδιαίτερα τις ψυχές των παιδιών μας. Ακόμα και τώρα, σας βεβαιώνω, όπως συμβαίνει και κάθε Κυριακή όταν βγαίνουμε έξω από την εκκλησία, θα φλυαρήσουμε, θα κουτσομπολεύσουμε, θα κατακρίνουμε ο ένας τον άλλον, και όχι για το πόσο ωφεληθήκαμε από τον εκκλησιασμό και από κάποιο ωραιότατο πνευματικό βιβλίο, που τυχόν διαβάσαμε την περασμένην εβδομάδα. Ασφαλώς και οι απλές συζητήσεις είναι απαραίτητες, και το ενδιαφέρον μας θα δείξουμε για την υγεία των πλησίον μας όταν κάποιος είναι ασθενής, και την συμπαράστασή μας θα προσφέρουμε όπου υπάρχει ανάγκη, αλλά πρέπει πάνω από όλα να προέχει η πνευματική οικοδομή της ψυχής μας.

Ας επανέλθουμε όμως από τον Άγιο Γρηγόριο, από τον οποίον δύο τρία όντως γεγονότα ήταν συνταρακτικά. Πηγή δυνάμεως για τον νεαρόν Γρηγόριο υπήρξε η προσκύνησις των Τιμίων Λειψάνων των Αγίων μαρτύρων της Εκκλησίας μας. Έτσι και μεις όταν πάμε να προσκυνήσουμε σε ένα μοναστήρι τίμια λείψανα, πρέπει να απορροφάμε από κει μέσα την χάρη τους και τη δύναμή τους. Αλλιώς για ποιο λόγο πηγαίνουμε; Πήγαινε τότε από τόπο σε τόπο και από προσκύνημα σε άλλο προσκύνημα, για να θησαυρίζει στην καρδιά του την δύναμη της πίστεως των Αγίων μαρτύρων αλλά και το πλήθος των αρετών τους.
Το πότε έγινε μοναχός δεν το γνωρίζουμε. Εκείνο που διαπιστώνουμε μελετώντας την πνευματική του ζωή είναι οι σκληροί αγώνες που έδωσε για την εγκράτεια, την ψυχοσωματική καθαρότητα και την αγνότητα στους λογισμούς και στις αισθήσεις. Οι κινήσεις των παθών, όπως είναι γνωστόν, και το έχουμε πει πολλάκις και πολλάκις και πολλάκις, σκοτίζουν το νου μας, αφαιρούν από μέσα το θείο φωτισμό και τη διάκριση, προκαλώντας συνεχώς σύγχυση, ταραχή και αταξία και εσωτερική και εξωτερική. Γι’ αυτό και οι ασκητικοί του αγώνες ήσαν ανελέητοι και σκληροί απέναντι στον εαυτόν του, δαμάζοντας αφενός μεν όλες τις άτακτες κινήσεις ψυχής και σώματος, και αφετέρου τους πολέμους που του έκαμαν οι αόρατες δυνάμεις των ακαθάρτων πνευμάτων.
Και ο Θεός τον βράβευσε. Και τον βράβευσε ενδύοντάς τον, και χαριτώνοντάς τον, μέσα βέβαια από μια υπερφυσική αποκάλυψη όπως θα δούμε, και κατά χάριν με την χιλιομακαρισμένη αρετή, την απάθεια. Τι έγινε δηλαδή; Σε μια από τις ολονύχτιες και αιματοβαμμένες προσευχές του, παρουσιάστηκε, εμφανίστηκε μπροστά του ένας άγγελος που του παρέδωσε πύρινη ρομφαία στο χέρι. Και του υπέδειξε τι θα κάνει. Και κείνος με τρόπο ουράνιο, πνευματικό και ακατάληπτο, απέκοψε και κατέκαψε όλες τις ρίζες των παθών, ψυχικών και σωματικών. Ενώ ταυτόχρονα και υπερφυώς ένοιωθε το πώς το άϋλον πύρ της θεότητος τον καθάριζε από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος, και κατόπιν το πώς ενδύετο από το ίδιο θεϊκό άϋλο, και ολόλαμπρο πύρ, στολήν θεϊκής δόξης, την αρρήτως φωτίζουσαν, όπως επιγραμματικώς τονίζει το κείμενο. Διπλή ήταν η αποκάλυψις, διπλή και η ερμηνεία.
Πιστεύω, έτσι πιστεύω, ο λογισμός μου αυτό μου λέγει, ότι η φλογίνη ρομφαία με την οποίαν κατέκαψεν τις ρίζες όλων των ψεκτών παθών, εικονίζει τα προσωπικά του σκληρά παλαίσματα με νηστεία, αγρυπνία, προσευχή και εγκράτεια, δια μέσου των οποίων έλαβε το ουράνιο αυτό χάρισμα της απαθείας. Ενώ η στολή της Θεϊκής Δόξης του θείου πυρός εικονίζει το ουράνιο βραβείο της άνωθεν δωρεάς, που του πρόσφερε ο Κύριος και Θεός ημών ο Ιησούς Χριστός.
Από τότε λοιπόν καταλαμπόμενος από το Θεϊκό Τριαδικό αυτό φως, περιήρχετο με ιεραποστολικό ζήλο, πεζοπορώντας συνεχώς, όλες τις πόλεις και τα χωριά του τότε Βυζαντινού κράτους. Φωτίζοντας και καταρτίζοντας τους χριστιανούς στα σωστά δόγματα της Εκκλησίας. Νουθετώντας και στηρίζοντας τις αδύνατες στην πίστη ψυχούλες, και θεραπεύοντας θαυματουργικά πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν, κάθε αρρώστεια, όλων των χριστιανών που προσήρχονταν κοντά του, να σηκώνει τους παραλύτους, να χαρίζει το φως στους τυφλούς, να καθαρίζει την λέπρα, να θεραπεύει τον καρκίνο, την φυματίωση, να δίδει ομιλία στους βωβούς, ακοή στους κωφούς, και να βγάζει ακόμα και δαιμόνια. Οδηγώντας και με αυτόν τον τρόπον τους πάντες εις νομάς σωτηρίας. Εκτός από την υπερφυσικήν αποκάλυψη της πυρίνης ρομφαίας και την στολήν της Θεϊκής Δόξης, ηξιώνετο ο Άγιος Γρηγόριος πολύ συχνά κατά την διάρκειαν των πνευματικών του αγώνων, και δη της προσευχής, να ακούει κατά χάριν και κατά δύναμιν, τους αγγέλους και αρχαγγέλους, τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ, τους Θρόνους και τις Κυριότητες, να ψάλλουν, να υμνούν και να δοξολογούν τον Τριαδικόν Θεόν. Τι είδους ακοή ήταν αυτή;
Εμείς οι σημερινοί χλιαροί και νερόβραστοι χριστιανοί, ακόμα και χλιαροί ιερείς, δεν μπορούμε να καταλάβουμε. Και με τα χάλια που έχουμε, αδυνατούμε ακόμα και να τα πιστέψουμε. Και όμως είναι όλα αυτά αλήθεια, διότι στους αγγέλους, στους αγίους, δεν λειτουργούν οι σωματικές αισθήσεις, αλλά οι πνευματικές, γι’ αυτό και μας τονίζει ο ιερός υμνογράφος, «θεοειδής και φωταυγής εγνωρίσθης, αφού αγγελικοίς ακήκοας υμνωδίαις Γρηγόριε».

Οι δικές μας αισθήσεις χριστιανοί μου, οι τόσον μολυσμένες, από την αμαρτία και τα πάθη, είναι δυστυχώς ανήμπορες να γευθούν γεύσιν αθανασίας και γεύσιν ουράνιον. Να δουν πνευματικά τα κάλη του Παραδείσου και να ακούσουν άρρητα ρήματα ή και να δεχτούν, γιατί όχι, ακόμα και αποκαλύψεις. Φτωχοί οι αγώνες μας, φτωχά και τα αποτελέσματά μας και σχεδόν μηδαμινά. Λιγοστές και ισχνές οι προσπάθειες που κάνουμε για να καταπολεμήσουμε τα πάθη μας, ελάχιστες τότε και οι δωρεές και τα χαρίσματα του Αγίου Θεού. Και αν τυχόν είναι ανύπαρκτη η σπορά του Θεού Λόγου στην καρδιά μας, τότε, από πού θα φυτρώσουν οι καρποί του Αγίου Πνεύματος; Από πού; Αλλ’ ώ του θαύματος, η καλή μας προαίρεσις κάνει θαύματα. Τεμαχίζει τα πάθη. Εξουδετερώνει δαίμονες, σώζει ψυχές. Η καλή μας ενεργουμένη θέλησις, - και υπάρχει πιστεύω αυτή, - η καθημερινή μας μετάνοια, η πονεμένη προσευχή μας, υπαρχει και αυτή. Η λίγη υπομονή μας, - και αυτή την έχουμε, - αλλά ανοιχτόκαρδη η καλοσύνη μας, η πίστη μας που δεν αμφιβάλλει, - γι’ αυτό είστε και σήμερα στο ναό. Η κρυφή μας ελεημοσύνη, η ελπίδα μας στο ζώντα Θεόν, η συγχωρητικότητα και η μακροθυμία που δείχνουμε προς τον σφάλλοντα αδελφό, ο εκκλησιασμός και η Θεία Κοινωνία μας, το σωστό δόγμα και οι μικροί μας αγώνες θα κάνουν το μεγάλο θαύμα, με το έλεος του Θεού να σωθεί και η δική μας ψυχή. Απελπισία και απόγνωσις δεν χρειάζονται γιατί δηλώνουν εγωισμό και υπερηφάνεια.

Επανερχόμεθα όμως στον Άγιο Γρηγόριο Δεκαπολίτη, για να πούμε ότι έδρασε ιεραποστολικώς, καταπλήσσοντας τα πλήθη με τη διδασκαλία του και τα θαύματά του σ’ όλο το Βυζάντιο, την Ασία, την Ελλάδα, έφτασε δε μέχρι και τη Ρώμη. Ένα διάστημα ασκήτεψε στον Όλυμπο, τον δικό μας Όλυμπο, και για δύο χρόνια περίπου έδρασε και στη Θεσσαλονίκη. Επιστρέφοντας στο Βυζάντιο, ζήτησε και έψαξε και βρήκε, και συνάντησε τον μάρτυρα και ομολογητή των Αγίων Εικόνων, Συμεών τον Νέον και θαυματουργόν, τον οποίον προσκύνησε στην φυλακή που ήτανε δέσμιος και πήρε την ευλογία του, την ευχή του, και προσέξτε τι άλλο πήρε, και την ειδική χάριν των χαρισμάτων του για να συνεχιστεί το έργο της διαφωτίσεως του λαού του Θεού, για την αλήθεια της τιμητικής προσκυνήσεως των ιερών εικόνων, και των ασπασμών αυτών των εικόνων της Ορθοδόξου ημών Εκκλησίας.
Τελικά κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη όπου εκοιμήθη οσιακώς ύστερα από βαριά ασθένεια και σε βαθύ γήρας. Βέβαια δεν τον αξίωσε ο Θεός να χύσει το αίμα του όπως τόσα εκατομμύρια μάρτυρες. Το έχυνε όμως καθημερινά με τους ασκητικούς του αγώνες, με τα δάκρυα της καρδιάς του, με τον πόνον της ψυχής του για την καταταλαιπωρημένην Ορθοδοξην Εκκλησίαν από τους εικονομάχους, μέχρι βέβαια … παρά την οριστικήν καταδίκην της και με την ιεραποστολικήν του δράση. Υπήρξε μάρτυς στη συνείδησή του, ιεραπόστολος, θαυματουργός, ομολογητής μετά παρρησίας, θεόπτης και άγιος.
Αυτή ήταν χριστιανοί μου η ζωή του Αγίου Γρηγορίου του Δεκαπολίτου με πολύ πολύ λίγα λόγια.

Εύχομαι όμως όπως ένα από το πλήθος των χαρισμάτων, και μόνον ένα, να αποκτήσουμε και μεις όλοι, διά μέσου της καλής μας προαιρέσεως και θελήσεως, και δια πρεσβειών του Αγίου Γρηγορίου του Δεκαπολίτου, και να μας κάνει αυτήν την χάρη ο Πανάγιος Θεός, να μας δώσει ένα απ’ αυτά τα χαρίσματά του, και ό,τι άλλο εκείνος νομίζει για τη σωτηρίας μας.

Αμήν