Η ζωή και το έργο του θείου Εφραίμ και οι πολύτιμες συμβουλές του γιά κατάνυξι και μετάνοια

166 γ
Κυρ. 28.1.2001 του θείου Εφραίμ.

Σήμερα χριστιανοί μου, η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του οσίου πατρός ημών Εφραίμ του Σύρου.
Γεννήθηκε στις αρχές του τετάρτου αιώνος μετά Χριστόν. Δηλαδή το 306 στην Νίσιβη της Μεσοποταμίας της Συρίας, γι’ αυτό και ονομάστηκε Σύρος. Στα χρόνια των διωγμών είχαν μαρτυρήσει για τον Χριστό πολλοί δικοί του συγγενείς, γι’ αυτό συνήθιζε να λέει ότι «μαρτύρων γόνος και συγγενής ειμί».
Βαπτίστηκε μικρός και από πολύ νέος, δεκατεσσάρων ετών περίπου, αρχίζει με αυταπάρνηση τους πρώτους πνευματικούς αγώνες, με νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, εγκράτεια, μελέτη. Έτσι προκόπτει όχι μόνον στην ψυχοσωματική καθαρότητα, αλλά και στην κάθε αρετή. Γρήγορα ξεχώρισε από τους νέους της εποχής του, γι’ αυτό και ευτύχησε να τον προσέξει ο επίσκοπος της πόλεως, ονόματι Ιάκωβος, ένας ευλαβέστατος ιεράρχης, και μετέπειτα άγιος της Εκκλησίας μας, που ήταν συγχρόνως και άνδρας με πλούσια θεολογική παιδεία.
Ο επίσκοπος επιμελήθηκε τη μόρφωσή του, και αναγνωρίζοντας τη βαθειά πίστη του εικοσιπεντάχρονου τότε Εφραίμ, και τα πολλά του χαρίσματα με τα οποία τον επροίκισε ο Θεός, τον χειροτόνησε διάκονο. Και παρόλο που ο ευλαβής επίσκοπος είχε όνειρα για τον μετέπειτα Άγιο, εκείνος προτίμησε τον μοναχικό βίο και μάλιστα την έρημο.
Ο ιστορικός Σωζώμενος μας πληροφορεί ότι η πρόοδος του Αγίου στους πνευματικούς αγώνες της ασκήσεως, της εγκρατείας, της νηστείας, της υπακοής και της παιδείας, ήτο καταπληκτική και απροσδόκητη.
Οι ευλογίες όμως είναι του Θεού, και μόνον ο Θεός γνωρίζει σε ποιόν θα τις δωρίσει και πόσες θα δωρίσει. Έτσι από πολύ νωρίς επληρώθη πολύ πλούσια από το χάρισμα της διδασκαλίας και της κατά Θεόν σοφίας. Τη δωρεά αυτή του Θεού, την ομολόγησε ο ίδιος, αποκαλύπτοντας το θεϊκό όραμα που είδε.
Είδα, γράφει, μια κληματαριά που είχε άφθονα σταφύλια. Και αυτή η κληματαριά να φυτρώνει στη γλώσσα μου. Και αφού βγήκε έξω από το στόμα μου, απλώθηκαν τόσο πολύ οι κληματόβεργες, ώστε σκέπασαν όλη τη γη και όλα τα πουλιά, έρχονταν και κάθονταν πάνω στην κληματαριά και πετώντας ολόγυρά της, έβρισκαν πλούσια βοσκή στα σταφύλια της. Και όσο τα πουλιά έτρωγαν τους καρπούς της, τόσο και πιο πολύ και περισσότερον εκείνοι πλήθαιναν.

Και πράγματι χριστιανοί μου, με τα ασκητικά του συγγράμματα ο όσιος Εφραίμ, με τις πρακτικές συμβουλές του, με το παράδειγμα της οσιακής ζωής του και με την πληθωρική κοινωνική, κηρυκτική και αντιαιρετική δράση του, έγινε γνωστός σε όλη την χριστιανοσύνη, όπως έγινε και γίνεται γνωστός στις ημέρες μας και ο δικός μου γέροντας ο πατήρ Εφραίμ, που έχει το ίδιο όνομα με τον εορτάζοντα άγιο, ιδρυτής τεσσάρων ιερών μονών στο Άγιον Όρος, δεκάδες στον Ελλαδικό χώρο, δεκατέσσερες μονές στην Αμερική, δύο στον Καναδά, και πολλά άλλα. Και είναι αλήθεια ότι εκ του στόματος του τωρινού γέροντος Εφραίμ, απλώνεται ο θείος λόγος σαν κεχαριτωμένη και υπερουράνια κληματαριά, σε ολόκληρον σχεδόν τον σημερινό χριστιανικό κόσμο, και χιλιάδες ψυχές βρίσκουν παρηγοριά, λύτρωση και σωτηρία στο πετραχήλι του, και δύναμη στην προσευχή του. Έτσι το θαύμα του οσίου Εφραίμ συνεχίζεται και μέχρι των ημερών μας διά μέσου τόσων και τόσων άλλων κεχαριτωμένων διδασκάλων κληρικών και γερόντων της Ορθοδόξου ημών Εκκλησίας.

Η βιογραφία όμως και η δράσις του οσίου Εφραίμ, ειδικά στην Έδεσσα της Μεσοποταμίας είναι πολύ μεγάλη. Ο χρόνος μας είναι πολύ περιορισμένος για να αναφερθούμε στην ζωή και στα συγγράμματα του Αγίου. Λίγες όμως από τις συμβουλές του Αγίου αδελφοί μου ας τις ακούσουμε.

Γράφει λοιπόν:
Όταν το σώμα μας πεινάει και απαιτεί τροφή και νερό, αμέσως να σκεπτόμαστε ότι και η ψυχή μας έχει την ίδια ανάγκη. Όπως ακριβώς το σώμα μας αν δεν τραφεί θα πεθάνει, έτσι και η ψυχή μας, αν δεν μεταλάβει από τα θεία ενεργήματα της αληθινής μετανοίας και των δακρύων, από την συντριβήν του ταπεινού φρονήματος, από την κατά Θεόν σοφία, και από την μετοχή στα Πανάχραντα Μυστήρια, ασφαλώς θα λιμοκτονήσει και θα πεθάνει πνευματικά. Άλλωστε «ουκ επ’ άρτω ζήσεται μόνον ο άνθρωπος».
Σεις λοιπόν χριστιανοί μου, συνεχίζει ο άγιος, σαν καλοί διαχειριστές και οικονόμοι που είστε, δώστε τις πνευματικές τροφές στην ψυχή, και τις σωματικές στο σώμα. Μην αφήσετε την ψυχή σας να λιποθυμήσει από πνευματική πείνα και δίψα και ύστερα κολασθεί στους αιώνας, αλλά να την τρέφετε καθημερινά με θεϊκά λόγια και ιερά αναγνώσματα της Αγίας Γραφής, με ψαλμούς και ύμνους και ωδές πνευματικές, με τις κατά δύναμιν νηστείες και αγρυπνίες, με νυκτερινές προσευχές, με δάκρυα μετανοίας και εγκράτεια της γλώσσης, με πίστη και υπομονή, με αγάπη και μακροθυμία προς όλους, με την ελπίδα και τη σκέψη επί των μελλόντων αγαθών, και με πολλές άλλες αρετές. Όλες μαζί και η καθεμιά χωριστά, είναι και μάνα από τον ουρανό που τρέφει και συντηρεί την σωτηρία της ψυχής.

Ο όσιος Εφραίμ αδελφοί μου, χαρακτηρίζεται ως ο Άγιος της κατανύξεως. Κατανύξεως και μετανοίας. Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας ψάλλει μελωδικά : «Τον κρατήρα της κατανύξεως υμνήσωμεν πιστοί, Εφραίμ, τον όσιο τον Σύρο».
Άλλωστε είναι γνωστή και η κατανυκτική ευχή του Αγίου που βρίσκεται στο τέλος του κανόνος του Ιησού Χριστού, στο Ωρολόγιον της Εκκλησίας μας και περιληπτικά μας λέγει τα εξής:
«Δέσποτα Χριστέ ο Θεός ημών, ο τοις πάθεσί Σου τα πάθη μου θεραπεύσας, χάρισαί μοι τω πολλά σοι πταίσαντι δάκρυα κατανύξεως, ότι ουκ έχω μετάνοιαν, ουκ έχω κατάνυξιν, ουκ έχω δάκρυον παρακλητικόν. Ναι Κύριε δώρησαί μοι μετάνοιαν ολόκληρον και καρδίαν επίπονον εις αναζήτησίν Σου. Εγκατέλιπόν Σε; Μην με εγκαταλείπεις Κύριε. Επανάγαγέ με προς την νομήν Σου. Συναρίθμησόν με τοις προβάτοις της εκλεκτής Σου ποίμνης. Και διάθρεψόν με συν αυτοίς εκ της χλόης των θείων σου μυστηρίων».
Όταν αυτή την ευχή, χριστιανοί μου, την διαβάζουμε αργά και καθαρά, και με όλη μας την καρδιά, από δε τα μάτια μας, τρέχουν δάκρυα μετανοίας και συντριβής, τότε μέσα μας νοιώθουμε κάτι σαν να ξεπλένεται και ομορφαίνει. Και αυτό είναι πεντακάθαρο σαν το κρύσταλλο. Διαυγέστατο, πολύ λεπτό, πολύ πολύ πολύ πολύ απαλό, ειρηνόδωρο, παντοδύναμο, σε λούζει, σε καθαρίζει, σε ειρηνεύει, σε γεμίζει από μια παράδοξη χαρά, ανοίγει ο νους σου, θερμαίνεται η καρδιά σου και γίνεται σαν μικρό μωράκι που ασφαλίζεται στην αγκαλιά της μάνας του, μόνο που μάνα εδώ είναι η αγκαλιά του Ουρανίου Θεού Πατρός που δέχεται στοργικά πίσω και με φιλιά τον Άσωτο γιό της αμαρτίας. Και γεμίζεις τότε από συγγνώμην, και την αγάπη του Θεού και γίνεσαι όλος φώς,… Πιστέψτε με, γίνεσαι όλο φώς, φώς ευγνωμοσύνης, φώς ευχαριστίας, φώς δοξολογίας, φώς αγαλλιάσεως, φώς πνευματικής απολαύσεως από την Θεϊκή συγγνώμην.

Αυτός αδελφοί μου είναι ο πνευματικός νόμος, και η αμοιβή της αληθινής μετανοίας στην καρδιά που πραγματικά νοιώθει συντετριμμένη και τεταπεινωμένη, αφού Κύριος ο Θεός τοις συντετριμμένοις τη καρδία δίδει την χάρη Του και την ευλογίαν.
Τέτοιες καταστάσεις δεν τις βρίσκουν και δεν τις νοιώθουν οι υπερήφανοι και οι εγωιστές που πρώτος είμαι εγώ, οι αμετανόητοι και οι σκληρόκαρδοι, οι μνησίκακοι και οι φθονεροί. Ούτε οι αδιάφοροι και οι χλιαροί, ούτε εκείνοι που κατακρίνουν και συκοφαντούν.
Ο πνευματικός αυτός νόμος, αδελφοί μου, λειτουργεί και βιώνεται από τους απλούς και αγαθούς, από τους ευλαβείς και ταπεινούς στην καρδιά. Από τους καθαρούς και θεοσεβείς, από τους καλοσυνάτους και από όλους εκείνους που μοιάζουν με νήπια, με παιδιάστικη, άκακη ψυχή, και τέλος από όλους εκείνους που καλλιεργούν πρωί μεσημέρι βράδυ, μέρα και νύχτα, την αληθινή μετάνοια, με πόνο και συντριβή.
Βέβαια όλα αυτά από τους συγκεκριμένους αυτούς χριστιανούς βιώνονται όχι μόνον τότε όταν διαβάζουν αυτές τις ευχές της μετανοίας, αλλά όταν έχουν και καθαρή προσευχή, πότε πότε στη Θεία Κοινωνία, και άλλοτε σε τόπους και χρόνους που ορίζει το Πανάγιον Πνεύμα, διότι αυτό όπου θέλει πνεί. Έτσι η Θεία Χάρις μπορεί να έρθει και να μας πλημμυρίσει την ώρα που κάνουμε κάποιες εργασίες στο σπίτι, στο αυτοκίνητο που οδηγούμε, στο λεωφορείο, στο γραφείο, στο δρόμο, στη δουλειά και αλλού, είτε με ένα αίσθημα ευφροσύνης, χαράς και αγάπης προς όλους τους ανθρώπους, και ειδικότερα σε κείνους που μας ταλαιπωρούν, είτε με μια κατάσταση κατανύξεως, συντριβής και αθελήτων δακρύων. Και τότε ανάγεσαι σε δοξολογία προς το Θεό, σε ευγνωμοσύνη και ευχαριστία.
Ιδού λοιπόν χριστιανοί μου, πώς καταλαβαίνουμε αυτά που μας λένε και που μας γράφουν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας στα συγγράμματά τους. Τους καταλαβαίνουμε όχι με το μυαλό και την τετράγωνη λογική, αλλά με την καρδιά και την ψυχή μας. Μεταβιβάζουν και σε μας τα δικά τους βιώματα, σε βαθμό όμως και εμείς βιώνουμε τη δική τους ταπείνωση, συντριβή, απλότητα, πίστη και ταπείνωση. Μικρός ο βαθμός ο δικός μας, μικρή θα είναι και η κατάστασις, αλλά τα συγκοινωνούντα δοχεία επικοινωνούν.

Χριστιανοί μου, είθε να μας δώσει ο Θεός, φωτισμό και δύναμη για να κάνουμε πράξη στη ζωή μας, αυτές τις λίγες συμβουλές που μας έδωσε σήμερα ο Όσιος Εφραίμ. Είναι τόσο χρήσιμες και τόσο πολύτιμες, ώστε με την εφαρμογή τους θα οδηγηθούμε οπωσδήποτε στη Βασιλεία του Θεού. Θα σώσουμε την ψυχή μας. Αυτό το εύχομαι με όλην μου την καρδιά.
Αμήν.