15 β
1.3.1987, Κυριακή τής Τυρινής
Μη γίνεσθε ώσπερ οι υποκριτές σκυθρωποί.
Χθες και σήμερα αγαπητοί μου χριστιανοί, τα Ευαγγελικά Αναγνώσματα αναφέρονται σε τρείς μεγάλες αρετές, την προσευχή, την ελεημοσύνη και τη νηστεία.
Την εποχή του Κυρίου οι αρετές αυτές χρησιμοποιούνται κατ’ εξοχήν από τους ανθρώπους σαν μέσα προβολής και ιδιαιτέρως από τους Φαρισαίους.
Και αντί να λατρεύουν τον Θεόν, λάτρευαν τον εαυτόν τους.
Προσπαθούσαν να πλησιάσουν και να φθάσουν τον Θεόν μέσα από τον εγωισμό τους. Και αγνοούσαν, και δεν ήθελαν να μάθουν ότι η τελειότητα έρχεται μόνον μέσα από την συντριβή, την μετάνοια και την ταπείνωση. Μόνον έτσι θα εξαφάνιζαν το εγώ τους.
Και θα το μεταμόρφωναν σε δικαιοσύνη και αγάπη. Και ο Κύριος με αυτά που μας λέγει μέσα από τον Ευαγγελικό Του λόγο, θεραπεύει τους αρρωστημένους τρόπους εργασίας των αρετών και από δαιμονιώδεις, τους μετατρέπει σε αγγελικούς και θείους.
Όλα πρέπει να γίνονται εν τω κρυπτώ. Και η προσευχή και η ελεημοσύνη και η νηστεία όπως ακούσαμε σήμερα, και την οποίαν με τη χάρη του Θεού αρχίζουμε αύριο. Αλλά και κάθε αρετή πρέπει να γίνεται εν τω κρυπτώ, και ο Θεός ο βλέπων εν τω κρυπτώ, αποδώσει εν τω φανερώ.
Έτσι θεράπευσε και την υποκρισία και τον θεατρινισμόν της ευσεβείας, όπως λέγαμε την πρώτη Κυριακή του Τριωδίου. Ο ευσεβισμός έχει για μάσκα την υποκρισία. Όταν μας λείπει η εσωτερική πνευματική ζωή, όταν μας λείπει η αληθινή μυστηριακή ζωή, όταν μας λείπουν τα δάκρυα της μετανοίας, τότε για να φανούμε στους άλλους ότι δήθεν έχουμε κάποιες, κάποιες αρετές, τότε αυτές τις εκδηλώνουμε με εξωτερικά σχήματα ευσεβισμού, δηλαδή με υποκρισία.
Αλλά υποκριταί όμως είναι θεατρίνοι. Όπως οι θεατρίνοι υποκρίνονται διάφορα πρόσωπα τα οποία δεν τους ανήκουν αλλά μόνον πάνω στη σκηνή, έτσι λοιπόν και ανάλογα με τις περιστάσεις, και οι υποκριταί της ζωής παίζουν πάνω στο παλκοσένικο και στο θέατρο αυτής της ζωής, διαφόρους ρόλους, ίνα φανώσι τοις ανθρώποις.
Υποκρισία κατά τους Πατέρας της Εκκλησίας μας είναι η προσποίησις της ενάρετης ζωής. Είναι μίσος σκεπασμένο από το μίσος σκεπασμένο από το σχήμα της φιλίας. Εχθρότης που εκδηλώνεται σαν εύνοια, φοβερός φθόνος που μιμείται τον χαρακτήρα της αγάπης. Είναι ακόμα η προσποίησις της δικαιοσύνης.
Υποκρισία είναι η απάτη και το ψεύδος που παρουσιάζεται σαν αλήθεια.
Και με λίγα λόγια, όταν ένα πάθος ντύνεται την αντίστοιχη αρετή για να κυκλοφορήσει ανάμεσα στους ανθρώπους, αυτό λέγεται υποκρισία.
Αυτή η κατάστασις μας λέγει ένας νεότερος θεολόγος, αφανίζει κυριολεκτικά το πρόσωπο του ανθρώπου. Και ο άνθρωπος από πρόσωπο, μεταβάλλεται σε προσωπείο. Άλλο πρόσωπο και άλλο προσωπείο.
Είναι γνωστά εκείνα τα φοβερά οκτώ «ουαί», που απευθύνει ο Κύριος στους υποκριτάς, στο εικοστόν τρίτον κεφάλαιον του κατά Ματθαίου Ευαγγελίου.
Ουαί υμίν Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί, που μοιάζεται σαν τους τάφους, οι οποίοι έξωθεν μεν φαίνονται ωραίοι, έσωθεν δε γέμωσιν οστέων νεκρών και πάσης ακαθαρσίας, σκωλήκων βρώμα και δυσωδίας. Έτσι και οι υποκριταί κάθε εποχής έξω στους ανθρώπους φαίνονται δίκαιοι και αληθείς, η καρδιά τους όμως είναι γεμάτη από αδικία, ψευτιά και παρανομία. Αγωνίζονται δήθεν για την αγνότητα αλλά μέσα τους με τα κρυφά τους έργα, και με τη ζωή τους είναι ανήθικοι. Αγωνίζονται φανερά για την ειρήνη και πίσω μας ετοιμάζουν τον πόλεμο και την καταστροφή. Ομιλούν για αδελφοσύνη όλων των λαών και αφήνουν τα παιδιά του τρίτου κόσμου να πεθαίνουν της πείνας. Τρείς χιλιάδες παιδιά κάθε μέρα, πεθαίνουν γιατί δεν έχουν μισή φέτα ψωμί. Τι λέω μισή φέτα; Ούτε το αντίδωρο δεν έχουν, αυτό που θα πάρετε ύστερα από λίγο. Ούτε ένα κομμάτι τέτοιο ψωμάκι σαν το αντίδωρο δεν έχουν, την ημέρα. Δεν έχουν δυο δάχτυλα γάλα. Μια πατάτα βραστή, έστω και μια ελιά. Κι ύστερα κάνουμε όλοι μας τους πολιτισμένους.
Αν με ειλικρίνεια εξετάσουμε τον εαυτόν μας, τότε θα τον βρούμε να παίζει θέατρο κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή, και μέσα στην εκκλησία. Σ’ αυτόν εδώ τον ιερό χώρο, με την προσευχή, την Θεία Κοινωνία, την ψαλμωδία που σιγομουρμουρίζουμε πολλές φορές, για να κάνουμε στους άλλους ότι τα ξέρουμε όλα, με τη στάση μας, και γενικά τη Θεία Λατρεία θέλουμε να τραβήξουμε, την προσοχή των άλλων για να φανούμε ότι κάτι είμαστε, και να μας πούνε μπράβο, να αυτός είναι χριστιανός.
Παίζουμε θέατρο μας λέγει ο όσιος Νείλος, όταν με την σεμνοτυφία ή την κατήφια, ή με το παραπέτασμα του θλιβερού ύφους, ή της ευλαβούς στάσεως, κρύβουμε την ενυπάρχουσα εν ημίν θρασύτητα, τα της ψυχής αίσχη, τα έλκη του εγωισμού.
Παίζουμε θέατρο όταν φωνάζουμε για ισότητα και δικαιοσύνη, ενώ στην πραγματικότητα, στο σπίτι μας, στο γραφείο μας, στο εργοστάσιο είμαστε μικροί δικτατορίσκοι.
Παίζουμε θέατρο όταν δείχνουμε ενδιαφέρον και έτοιμοι δήθεν ακόμα και για θυσίες στις ανάγκες των άλλων, ενώ ο σκοπός μας είναι η εκμετάλλευσις και η δολιότης.
Παίζουμε θέατρο και σαν άτομα μέσα στο σπίτι και μέσα στο περιβάλλον, στους συγγενείς, στους φίλους, στη δουλειά, αλλά και μέσα στην Εκκλησία όπως είπαμε πριν.
Παίζουμε θέατρο και σαν οικογένειες, και σαν κόμματα και σαν κυβερνήσεις, και σαν έθνη.
Πότε επιτέλους θα πάψουμε να παίζουμε θέατρο και νάμαστε υποκριταί;
Πότε αλήθεια θα γίνουμε σωστοί χριστιανοί;
Άρα βγαίνει το συμπέρασμα, ο άνθρωπος που υποκρίνεται, παίζει το θέατρο στους άλλους για δυό λόγους. Ή για να κρύψει τα πάθη του προβάλλοντας αρετές που δεν έχει, ή για να ικανοποιήσει τα πάθη του με το σχήμα των αρετών, και κυρίως την ματαιοδοξία του, την φιλαυτία του, τον εγωισμό του, και κυρίως την κρυφή του φιληδονία και την φιλαργυρία. Βέβαια υπάρχουν και άλλα πολλά.
Χριστιανοί μου, πρέπει να γίνουμε απλοί, να αποφεύγουμε την επίδειξη, να εργαζόμαστε την αρετή κρυφά. Έτσι θα φαινόμαστε αυτό που είμαστε. Το Πνεύμα το Άγιον παραγγέλει. Αποθέμενοι ουν πάσαν κακίαν και πάντα δόλο και την υποκρισίαν, Α Πέτρου, β,1.
Η υποκρισία είναι θυγατέρα της υπερηφάνειας και είχαμε πει άλλη φορά εδώ ότι η υπερηφάνεια έχει τριάντα τρείς θυγατέρες μεταξύ των οποίων είναι και η υποκρισία.
Η απλότης δε είναι γέννημα της ταπεινώσεως.
Όταν ο αγωνιζόμενος πιστός επιδιώκει την κάθαρση της ψυχής του από τα πάθη, αλλά μόνον μέσα από την Εκκλησία, μέσα από τα Άγια Μυστήρια, τότε και ενοποιείται. Πετά όλες τις μάσκες και γίνεται πρόσωπο, αληθινό παιδί του Θεού.
Είθε αδελφοί μου, η Μεγάλη Σαρακοστή που αρχίζει αύριο, να μας βοηθήσει να καλλιεργήσουμε τον έσω της καρδιάς μας άνθρωπο,
Αμήν, γένοιτο.
1.3.1987, Κυριακή τής Τυρινής
Χθες και σήμερα αγαπητοί μου χριστιανοί, τα Ευαγγελικά Αναγνώσματα αναφέρονται σε τρείς μεγάλες αρετές, την προσευχή, την ελεημοσύνη και τη νηστεία.
Την εποχή του Κυρίου οι αρετές αυτές χρησιμοποιούνται κατ’ εξοχήν από τους ανθρώπους σαν μέσα προβολής και ιδιαιτέρως από τους Φαρισαίους.
Και αντί να λατρεύουν τον Θεόν, λάτρευαν τον εαυτόν τους.
Προσπαθούσαν να πλησιάσουν και να φθάσουν τον Θεόν μέσα από τον εγωισμό τους. Και αγνοούσαν, και δεν ήθελαν να μάθουν ότι η τελειότητα έρχεται μόνον μέσα από την συντριβή, την μετάνοια και την ταπείνωση. Μόνον έτσι θα εξαφάνιζαν το εγώ τους.
Και θα το μεταμόρφωναν σε δικαιοσύνη και αγάπη. Και ο Κύριος με αυτά που μας λέγει μέσα από τον Ευαγγελικό Του λόγο, θεραπεύει τους αρρωστημένους τρόπους εργασίας των αρετών και από δαιμονιώδεις, τους μετατρέπει σε αγγελικούς και θείους.
Όλα πρέπει να γίνονται εν τω κρυπτώ. Και η προσευχή και η ελεημοσύνη και η νηστεία όπως ακούσαμε σήμερα, και την οποίαν με τη χάρη του Θεού αρχίζουμε αύριο. Αλλά και κάθε αρετή πρέπει να γίνεται εν τω κρυπτώ, και ο Θεός ο βλέπων εν τω κρυπτώ, αποδώσει εν τω φανερώ.
Έτσι θεράπευσε και την υποκρισία και τον θεατρινισμόν της ευσεβείας, όπως λέγαμε την πρώτη Κυριακή του Τριωδίου. Ο ευσεβισμός έχει για μάσκα την υποκρισία. Όταν μας λείπει η εσωτερική πνευματική ζωή, όταν μας λείπει η αληθινή μυστηριακή ζωή, όταν μας λείπουν τα δάκρυα της μετανοίας, τότε για να φανούμε στους άλλους ότι δήθεν έχουμε κάποιες, κάποιες αρετές, τότε αυτές τις εκδηλώνουμε με εξωτερικά σχήματα ευσεβισμού, δηλαδή με υποκρισία.
Αλλά υποκριταί όμως είναι θεατρίνοι. Όπως οι θεατρίνοι υποκρίνονται διάφορα πρόσωπα τα οποία δεν τους ανήκουν αλλά μόνον πάνω στη σκηνή, έτσι λοιπόν και ανάλογα με τις περιστάσεις, και οι υποκριταί της ζωής παίζουν πάνω στο παλκοσένικο και στο θέατρο αυτής της ζωής, διαφόρους ρόλους, ίνα φανώσι τοις ανθρώποις.
Υποκρισία κατά τους Πατέρας της Εκκλησίας μας είναι η προσποίησις της ενάρετης ζωής. Είναι μίσος σκεπασμένο από το μίσος σκεπασμένο από το σχήμα της φιλίας. Εχθρότης που εκδηλώνεται σαν εύνοια, φοβερός φθόνος που μιμείται τον χαρακτήρα της αγάπης. Είναι ακόμα η προσποίησις της δικαιοσύνης.
Υποκρισία είναι η απάτη και το ψεύδος που παρουσιάζεται σαν αλήθεια.
Και με λίγα λόγια, όταν ένα πάθος ντύνεται την αντίστοιχη αρετή για να κυκλοφορήσει ανάμεσα στους ανθρώπους, αυτό λέγεται υποκρισία.
Αυτή η κατάστασις μας λέγει ένας νεότερος θεολόγος, αφανίζει κυριολεκτικά το πρόσωπο του ανθρώπου. Και ο άνθρωπος από πρόσωπο, μεταβάλλεται σε προσωπείο. Άλλο πρόσωπο και άλλο προσωπείο.
Είναι γνωστά εκείνα τα φοβερά οκτώ «ουαί», που απευθύνει ο Κύριος στους υποκριτάς, στο εικοστόν τρίτον κεφάλαιον του κατά Ματθαίου Ευαγγελίου.
Ουαί υμίν Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί, που μοιάζεται σαν τους τάφους, οι οποίοι έξωθεν μεν φαίνονται ωραίοι, έσωθεν δε γέμωσιν οστέων νεκρών και πάσης ακαθαρσίας, σκωλήκων βρώμα και δυσωδίας. Έτσι και οι υποκριταί κάθε εποχής έξω στους ανθρώπους φαίνονται δίκαιοι και αληθείς, η καρδιά τους όμως είναι γεμάτη από αδικία, ψευτιά και παρανομία. Αγωνίζονται δήθεν για την αγνότητα αλλά μέσα τους με τα κρυφά τους έργα, και με τη ζωή τους είναι ανήθικοι. Αγωνίζονται φανερά για την ειρήνη και πίσω μας ετοιμάζουν τον πόλεμο και την καταστροφή. Ομιλούν για αδελφοσύνη όλων των λαών και αφήνουν τα παιδιά του τρίτου κόσμου να πεθαίνουν της πείνας. Τρείς χιλιάδες παιδιά κάθε μέρα, πεθαίνουν γιατί δεν έχουν μισή φέτα ψωμί. Τι λέω μισή φέτα; Ούτε το αντίδωρο δεν έχουν, αυτό που θα πάρετε ύστερα από λίγο. Ούτε ένα κομμάτι τέτοιο ψωμάκι σαν το αντίδωρο δεν έχουν, την ημέρα. Δεν έχουν δυο δάχτυλα γάλα. Μια πατάτα βραστή, έστω και μια ελιά. Κι ύστερα κάνουμε όλοι μας τους πολιτισμένους.
Αν με ειλικρίνεια εξετάσουμε τον εαυτόν μας, τότε θα τον βρούμε να παίζει θέατρο κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή, και μέσα στην εκκλησία. Σ’ αυτόν εδώ τον ιερό χώρο, με την προσευχή, την Θεία Κοινωνία, την ψαλμωδία που σιγομουρμουρίζουμε πολλές φορές, για να κάνουμε στους άλλους ότι τα ξέρουμε όλα, με τη στάση μας, και γενικά τη Θεία Λατρεία θέλουμε να τραβήξουμε, την προσοχή των άλλων για να φανούμε ότι κάτι είμαστε, και να μας πούνε μπράβο, να αυτός είναι χριστιανός.
Παίζουμε θέατρο μας λέγει ο όσιος Νείλος, όταν με την σεμνοτυφία ή την κατήφια, ή με το παραπέτασμα του θλιβερού ύφους, ή της ευλαβούς στάσεως, κρύβουμε την ενυπάρχουσα εν ημίν θρασύτητα, τα της ψυχής αίσχη, τα έλκη του εγωισμού.
Παίζουμε θέατρο όταν φωνάζουμε για ισότητα και δικαιοσύνη, ενώ στην πραγματικότητα, στο σπίτι μας, στο γραφείο μας, στο εργοστάσιο είμαστε μικροί δικτατορίσκοι.
Παίζουμε θέατρο όταν δείχνουμε ενδιαφέρον και έτοιμοι δήθεν ακόμα και για θυσίες στις ανάγκες των άλλων, ενώ ο σκοπός μας είναι η εκμετάλλευσις και η δολιότης.
Παίζουμε θέατρο και σαν άτομα μέσα στο σπίτι και μέσα στο περιβάλλον, στους συγγενείς, στους φίλους, στη δουλειά, αλλά και μέσα στην Εκκλησία όπως είπαμε πριν.
Παίζουμε θέατρο και σαν οικογένειες, και σαν κόμματα και σαν κυβερνήσεις, και σαν έθνη.
Πότε επιτέλους θα πάψουμε να παίζουμε θέατρο και νάμαστε υποκριταί;
Πότε αλήθεια θα γίνουμε σωστοί χριστιανοί;
Άρα βγαίνει το συμπέρασμα, ο άνθρωπος που υποκρίνεται, παίζει το θέατρο στους άλλους για δυό λόγους. Ή για να κρύψει τα πάθη του προβάλλοντας αρετές που δεν έχει, ή για να ικανοποιήσει τα πάθη του με το σχήμα των αρετών, και κυρίως την ματαιοδοξία του, την φιλαυτία του, τον εγωισμό του, και κυρίως την κρυφή του φιληδονία και την φιλαργυρία. Βέβαια υπάρχουν και άλλα πολλά.
Χριστιανοί μου, πρέπει να γίνουμε απλοί, να αποφεύγουμε την επίδειξη, να εργαζόμαστε την αρετή κρυφά. Έτσι θα φαινόμαστε αυτό που είμαστε. Το Πνεύμα το Άγιον παραγγέλει. Αποθέμενοι ουν πάσαν κακίαν και πάντα δόλο και την υποκρισίαν, Α Πέτρου, β,1.
Η υποκρισία είναι θυγατέρα της υπερηφάνειας και είχαμε πει άλλη φορά εδώ ότι η υπερηφάνεια έχει τριάντα τρείς θυγατέρες μεταξύ των οποίων είναι και η υποκρισία.
Η απλότης δε είναι γέννημα της ταπεινώσεως.
Όταν ο αγωνιζόμενος πιστός επιδιώκει την κάθαρση της ψυχής του από τα πάθη, αλλά μόνον μέσα από την Εκκλησία, μέσα από τα Άγια Μυστήρια, τότε και ενοποιείται. Πετά όλες τις μάσκες και γίνεται πρόσωπο, αληθινό παιδί του Θεού.
Είθε αδελφοί μου, η Μεγάλη Σαρακοστή που αρχίζει αύριο, να μας βοηθήσει να καλλιεργήσουμε τον έσω της καρδιάς μας άνθρωπο,
Αμήν, γένοιτο.
